مرور سیستماتیک و متاآنالیز

تأثیر درمان ضدویروسی در تب دنگی چیست؟ اغلب یک پزشک نیاز به دانستن پاسخ های قانع کننده به سوالاتی از این جمله دارد. برای یافتن راه حل یا پاسخ یک سؤال بالینی مانند آنچه مطرح شد، باید به کتب درسی مراجعه نمود، از همکاران سوال کرد یا در پایگاه های داده گزارش های کارآزمایی بالینی را جستجو کرد. در مورد چنین مشکلاتی، پزشکان به اطلاعات قابل اعتمادی که برگرفته از مداخلات درمانی باشد، نیاز دارند. اما منابع اطلاعاتی بسیار زیاد است، یعنی نزدیک به 20000 مجله که سالانه 2 میلیون مقاله با نتایج متفاوت منتشر می کنند. از آن جا که هیچ مطالعه ای، صرف نظر از نوع آن، نباید به صورت مجزا تفسیر شود، مرور سیستماتیک به طور کلی بهترین شواهد را ارائه می دهد.

دو دسته اساسی در پژوهش وجود دارد: تحقیقات اولیه و تحقیقات ثانویه. تحقیقات اولیه به طور مستقیم داده ها را از بیماران یا جمعیت جمع آوری می کنند، در حالی که تحقیقات ثانویه تجزیه و تحلیل داده هایی است که قبلاً از طریق تحقیقات اولیه جمع آوری شده است. مطالعه مروری، مقاله ای است که تعدادی از مطالعات اولیه را خلاصه می کند و ممکن است در پایان نتیجه گیری از این مقالات داشته باشد.

Narrative reviews and systematic reviews

مرور سیستماتیک (Systematic Review) خلاصه ای از مقالات پزشکی است که از روش های مشخص برای جستجو، ارزیابی انتقادی و ترکیب آن ها درمورد یک موضوع خاص استفاده می کند. مقالات سیستماتیک نتایج چندین مطالعه اولیه مرتبط با یکدیگر را با استفاده از استراتژی هایی که سوگیری و خطای تصادفی را کاهش می دهد، ترکیب می کند. برای این منظور، مرورهای سیستماتیک ممکن است شامل یک ترکیب آماری به نام متاآنالیز باشد.

مرورهای سیستماتیک از یک طرح علمی دقیق مبتنی بر روش های صریح، از پیش تعیین شده و قابل تکرار پیروی می کنند. به همین دلیل، زمانی که آن ها به خوبی انجام شوند، تخمین های قابل اعتمادی در مورد اثرات مداخلات ارائه می دهند. بررسی های سیستماتیک همچنین می توانند نشان دهند که در کدام زمینه دانش اندک است. پس می توان از آن برای مسیریابی تحقیقات آینده استفاده کرد. بررسی های سیستماتیک معمولاً در حوزه های آزمایش های بالینی (تشخیصی، غرالگری و پیش آگهی)، مداخلات بهداشتی عمومی، عوارض جانبی، ارزیابی های اقتصادی، و چگونگی و چرایی اثربخشی مداخلات انجام می شود.

بنابراین به طور خلاصه می توانیم بگوییم که بررسی سیستماتیک یک فرآیند چندمرحله ای است که هدف آن شناسایی همه مقالات موجود و قابل اعتماد در رابطه با یک مشکل خاص، ارزیابی قابلیت اطمینان آن ها و جمع آوری داده های موجود به صورت کمی یا کیفی است. پروژه اصلی معمولاً با توسعه یک پروتکل دقیق انجام می شود که جهت ها و مفروضات اصلی فرآیند تحقیق را مشخص می کند.

برای تمایز بین یک مرور سیستماتیک و یک Narrative Review، چندین معیار کلیدی باید رعایت شود.
•    معیار ورود و خروج از پیش تعریف شده که بر اساس آن مطالعات در بررسی گنجانده شده است.
•    جستجوی جامع در منابع شواهد پزشکی
•    ارزیابی انتقادی کارآزمایی های بالینی وارد شده
•    سنتز کمی داده ها
•    استدلال مبتنی بر شواهد علمی

چنانچه نويسنده يا نويسندگان براي يافتن پاسخ سؤال مورد نظر، صرفاً براساس ذهنيت قبلي خود از موضوع مورد بحث به جستجوي مقالات و مطالعات مرتبط بپردازند، آنگاه اين جستجو را تا رسيدن به مقالات مورد نظر و انتخاب مطالعات مناسب ادامه دهند، سپس با جمع‌بندي نتايج به دست آمده وتلفيق آن با تجربيات خويش، نتيجه‌گيري نهايي را در قالب يك مقاله ارائه دهند، به آن مرور غيرسيستماتيك يا روايتي مي‌گويند. در مقابل، مرور سيستماتيك يا جامع، انجام همين مراحل اما براساس پروتكلي كاملاً دقيق و از قبل تنظيم شده مي‌باشد.

مرور سيستماتيك در اغلب موارد با بهره‌گيري از روش‌هاي آماري در تركيب نتايج، به برآوردي واحد و مشخص در پاسخ به سؤال مربوطه دست مي يابد و لذا از توان و اعتبار بالايي در نتيجه‌گيري و تصميم‌سازي برخوردار است.

متاآنالیز

پزشکی مبتنی بر شواهد بهترین یافته های موجود در مقالات پزشکی است. علاوه بر این، بهترین شواهد در پزشکی مبتنی بر شواهد، از متاآنالیزها به دست می آید. متاآنالیزها تخمین با سوگیری کمتر و دقت بیشتری را در مورد یک موضوع بالینی ارائه می دهند.

متا از واژه ای یونانی به معنای بعد یا فراتر آمده است. متاآنالیز در واقع تحلیلِ تحلیل ها است. متاآناليز عبارت است از تركيب داده‌ها و نتايج بدست آمده از يك مرور سيستماتيك با بهره‌گيري از روش‌هاي آماري. يعني پس از انجام مرور سيستماتيك، كه لازمه متاآناليز است، و براساس نتايج، به يك تخمين واحد براي حل مشكل يا سؤال مورد نظر دست پيدا مي‌كنيم. البته هر مرور سيستماتيكي به متاآناليز منجر نمي‌شود. چنانچه داده‌ها و برآوردهاي خام حاصل از مرور سيستماتيك بيش از اندازه غيرهمسان نباشد و بتوان آنها را با روش‌هاي خاص آماري با هم تركيب كرد، متاآناليز قابل انجام خواهد بود. در غير اين‌ صورت نتايج به صورت كيفي در قالب يك مقاله مرور سيستماتيك ارائه مي‌گردد.

یک متاآنالیز، ترکیبی از داده های چند مطالعه اولیه مستقل است که به یک سوال پاسخ می دهد تا یک تخمینِ واحد مانند تأثیر درمان یا عامل خطر ایجاد کند. این تجزیه و تحلیل آماری، مجموعه بزرگی از تحلیل ها و نتایج های حاصل از مطالعات فردی است که به منظور ادغام یافته ها انجام می شود.

اصطلاح متاآنالیز برای نشان دادن طیف کاملی از روش های کمی برای مرور تحقیقات استفاده شده است. متاآنالیز چارچوبی منطقی برای بررسی تحقیقات فراهم می کند که در آن معیارهای مشابه از مطالعات مشابه به طور سیستماتیک فهرست بندی شده اند و معیارهای مؤثر موجود در هرجا که ممکن است ترکیب می شوند.

منطق اصلی متاآنالیز این است که با خلاصه کردن داده ها از منابع متعدد، کمیت داده ها را کاهش می دهد و به برنامه ریزی تحقیق و همچنین چارچوب بندی دستورالعمل ها کمک می کند. همچنین، به استفاده از داده های موجود، اطمینان از تعمیم پذیری، کمک به بررسی سازگاری روابط، توضیح ناهماهنگی داده ها، و کمی کردن کردن داده ها کمک می کند.

شناسایی تمام مقالات مرتبط، یک جزء حیاتی در متاآنالیز است؛ چراکه نتیجه یک متاآنالیز به مطالعات مورد بررسی در آن بستگی دارد. استراتژی جستجو باید جامع باشد و بیش از یک پایگاه داده باید جستجو شود. سه پایگاه داده الکترونیکی که به عنوان مهمترین منابع مطالعات پزشکی در نظر گرفته می شوند و معمولاً جستجو می شوند عبارتند از: PubMed، EMBASE و The Cochrane Central Register of Controlled Trials

اگر مطالعات بیش از حد ناهمگن هستند که قابل مقایسه نیستند، باید از متاآنالیز اجتناب شود، زیرا ممکن است نتایج بی معنی و مبهم شود.  محدودیت دیگر مطالعات متاآنالیز، این است که اگر یک متاآنالیز شامل مطالعات با کیفیت پایین همراه با سوگیری باشد، در نتیجه نتایج متاآنالیز نیز مغرضانه و نادرست خواهد بود. بنابراین، نتایج متاآنالیز به کیفیت تحقیقات اولیه بستگی دارد. هر متاآنالیز باید شامل مطالعاتی باشد که بر اساس معیارهای ورود دقیق انتخاب شده باشند.

بنابراین، مرور سیستماتیک به کل فرآیند جمع آوری، بررسی و ارائه تمام شواهد موجود اشاره دارد، در حالی که متاآنالیز به تکنیک آماری مربوط به استخراج و ترکیب داده ها برای تولید یک نتیجه خلاصه اشاره دارد.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3894019/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5840596/
https://www.mp.pl/paim/issue/article/634/